,,Tajemniczy płomień królowej Loany” to jak dotąd ostatnia powieść Umberta Eco. Konia z rzędem temu, kto – nie przeczytawszy tego dzieła - wie, kimże jest owa monarchini. A to postać o tyle ważna, że pełni tutaj funkcję zbliżoną do bodaj najbardziej znanego ciasteczka w dziejach literatury. O jakim ciastku mowa? Kto nie rozpoczął wędrówki w stronę Swanna, ten się nie dowie. Jak widać – woal tajemnicy może unosić się nie tylko nad poczynaniami mnicha Ambrozjo, tudzież wielebnego Klaudiusza Frollo bądź innych Opętanych. Tajemniczość bowiem to – zaiste - kuszący chwyt również dla recenzenta. Jacques Sauniere – przemawiający nawet zza grobu i chyba – o ile można tak się wyrazić - najsłynniejszy trup literatury XXI wieku – w takiej chwili stworzyłby zapewne skomplikowany szyfr anagramowy, który odsyłałby do innego anagramu, który z kolei...etc.etc. Wróćmy jednakowoż do meritum. Śmiem twierdzić, iż obojętność wobec książek Umberta Eco zakrawa na postawę niemalże dyletancką, albowiem światowa literatura ostatniego dwudziestolecia byłaby bez prozy włoskiego semiotyka znacznie uboższa. Byłaby tym, czym piłka nożna bez znakomitego Zinedine'a Zidane'a. Owszem - może jest to cokolwiek niefortunne porównanie, lecz bez wątpienia dające bardzo licznej grupie ludzi pewne wyobrażenie u umiejętnościach Umberta Eco. Któż bowiem nie słyszał o niezwykłych zdolnościach francuskiego gracza? I tak samo należy docenić kunszt pisarstwa autora „Imienia róży”. A kto już ulegnie nieodpartemu urokowi, jaki rzucają na czytelnika powieści Eco, ten zapragnie następnych niczym kolejnych dawek alkoholu pragnął Geoffrey Firmin w egzotycznej scenerii meksykańskiego miasta. Problem jednak polega na tym, że Eco wydaje swe powieści średnio co 5-6 lat. Warto jednak czekać, ponieważ świat w nich wykreowany przyciąga jak magnes. Czytanie tej prozy to wręcz metafizyczna podróż, niezwykła przygoda, ale nie w konwencji „Robinsona Crusoe” czy utworów Emilia Salgariego, lecz przygoda par excellence intelektualna. Nie inaczej rzecz ma się z „Tajemniczym płomieniem królowej Loany”. Z pozoru książka sprawia wrażenie skierowanej głównie do tzw. czytelnika masowego. Jest bogato ilustrowana, a po przeczytaniu początkowych fragmentów fabuła wydaje się być mało skomplikowana, z lekką nutką sensacji. Ale to wrażenie szybko mija, ponieważ w rzeczywistości dzieło zadziwia niezwykle bogatą gamą motywów, aluzji i odniesień. Czytając tę powieść, właściwie błądzimy w niej – tak jak we mgle przeszłości błądzi główny bohater Jambo, którego inklinacje naukowe przywołują pewne skojarzenia z Piotrem Kienem, a ów onegdaj był przecież najwybitniejszym żyjącym sinologiem. Eco pozwolił sobie więc – do czego zresztą miał prawo - na dość znaczne zagęszczenie nawiązań, cytatów i poruszanych zagadnień. A ponadto w jego powieści nic nie jest oczywiste. Autor rozważa szereg problemów – głównie natury filozoficznej – ale ostatecznie nie podaje gotowych rozwiązań. Pozostawia jedynie wskazówki, gdyż czytelnik sam musi rozwikłać zagadkę czasu i przemijania bądź zgłębić istotę metafory raju utraconego czy mitu wiecznego powrotu. -Królestwo za egzemplarz „Tajemniczego płomienia...”! – taki okrzyk powinien teraz wypłynąć z ust tłumu potencjalnych miłośników. Ale – po pierwsze – wystarczy pójść do księgarni, bo takie rzeczy to nie tylko w Erze, a po wtóre - większość ludzi sięga po lekturę w głównej mierze dla rozrywki, a nie po to, by trudzić się, pocić i sapać w trakcie rozważań natury filozoficzno – psychologiczno – socjologicznej. Dlatego trzeba tutaj nadmienić, iż najnowsze dzieło włoskiego pisarza to również niezwykła swoboda narracyjna. Jeśli do tego dodać tajemnicze okoliczności utraty pamięci głównego bohatera, fragmenty opowiadające o niebanalnych zdarzeniach, rozgrywających się w czasie II wojny światowej, czy zadziwiający wątek miłosny – notabene przypominający nieco historię uczucia Florentina Arizy - to okaże się, że powieść U. Eco jest lekturą atrakcyjną dla szerokiego grona odbiorców. Mamy w niej przygodę, romans, grozę, sensację i dyskurs filozoficzny, a na to wszystko autor narzucił jeszcze intertekstualną sieć, z której nie tak łatwo jest się wyplątać. Widać zatem, że w dziele tym każdy znajdzie coś dla siebie. Umberto Eco zabiera czytelnika w niezwykłą podróż, a ów towarzyszy mu w poszukiwaniu utraconego (nie straconego!) czasu, a być może także w poszukiwaniu wieczności, ale również w próbie odnalezienia istoty własnego ego, w próbie dotarcia do tego, co ukryte. Dzięki zastosowanym przez pisarza chwytom i konwencjom wędrówka ta staje się czystą przyjemnością. Na szczególną uwagę zasługuje zakończenie powieści, ponieważ pozostawia ono w odbiorcy niezapomniane wrażenie. Finał jest szalony i zupełnie niespodziewany. Przywodzi na myśl szereg zróżnicowanych i dość swobodnych skojarzeń, jak choćby rewię w iście amerykańskim stylu, rzeczywistość rodem z powieści fantasy, ale też motyw dance macabre ze średniowiecznych malowideł, jakiś infernalny pochód czy niemalże apokaliptyczną wizję. Krótko mówiąc – finis coronat opus.